Stan przedcukrzycowy – wszystko, czego potrzeba aby pomóc pacjentowi!

Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna (International Diabetes Federation, IDF) podaje, że Polska jest wśród czterech krajów świata o największej częstotliwości (%) występowania stanu przedcukrzycowego. W 2013 roku stan przedcukrzycowy miało 16,5% Polaków w wieku 20-79 lat. Według prognoz IDF już za 13 lat, czyli w 2035 roku Polska będzie krajem o największej na świecie częstotliwości występowania stanu przedcukrzycowego[1], jeśli nie zrobimy wystarczająco dużo, aby zmienić tę tendencję.

Prognozy te są o tyle alarmujące, że stan przedcukrzycowy należy do jednego z najsilniejszych czynników ryzyka cukrzycy typu 2. Czynniki ryzyka cukrzycy typu 2, na które mamy wpływ to: nadwaga, otyłość, niska aktywność fizyczna, niewłaściwa dieta i stan przedcukrzycowy. Zapobieganie stanowi przedcukrzycowemu to jednocześnie zapobieganie cukrzycy typu 2 i powikłaniom m. in. sercowo-naczyniowym. Ponadto IDF podaje, że w związku z narastającą epidemią cukrzycy typu 2 bardzo ważne jest zapobieganie tej chorobie między innymi przez profilaktykę i leczenie nadwagi i otyłości oraz zdrowe odżywianie i apeluje o tworzenie ogólnokrajowych programów społecznych. [2]

Dzisiejszy stan faktyczny potrzebuje ambasadorów profilaktyki stanu przedcukrzycowego oraz doradztwa dla pacjentów, jak zapobiegać czynnikom ryzyka stanu przedcukrzycowego.

 

Złote porady dla pacjentów, o których wiemy, ale czy zawsze pamiętamy?

5 praktycznych wskazówek do wykorzystania w Twoim gabinecie!

  1. Doradztwo w zapobieganiu nadwadze i otyłości, redukcji masy ciała i utrzymaniu optymalnej masy ciała.

    Jeśli zauważymy, że pacjent ma nadwagę lub jest otyły a zwłaszcza jeśli ma otyłość brzuszną zachęćmy go do redukcji masy ciała przez zastosowanie racjonalnej diety i zwiększenie aktywności fizycznej. Korzystne będzie zachęcenie pacjenta do regularnego mierzenia swojego obwodu w pasie i obliczania swojego BMI (wskaźnik Body Mass Indeks). Można na tablicy w przychodni powiesić wzór do jego obliczania i interpretację wyników oraz tabelkę pokazującą przy jakim obwodzie w talii jest zwiększone zagrożenie chorobami metabolicznymi. Motywacją do troski o optymalną masę ciała może być informacja, że przy nadwadze w zakresie BMI 27.0–28.9 ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 zwiększa się prawie 16-krotnie w stosunku do ryzyka przy BMI < 22, a przy BMI 31,0-32,9, czyli przy otyłości, ryzyko cukrzycy typu 2 zwiększa się ponad 40-krotnie. Odchudzanie i powrót do niższej masy ciała zmniejsza ryzyko rozwoju zarówno stanu przedcukrzycowego, jak i cukrzycy typu 2 [3].

    Wiele osób nie zauważa, że ma nadmierną masę ciała, dlatego sugestia specjalisty lub informacje na tablicy w przychodni mogą zwrócić uwagę na ten problem. Motywacją dla pacjenta do rozpoczęcia odchudzania, może być również informacja, że nie musi od razu schudnąć 15 czy 20 kg. Żeby poprawić swój stan zdrowia zmniejszenie masy ciała już o 7% w stosunku do wyjściowej masy ciała jest dla niego korzystne [4].

    Zachętą dla pacjenta może być także informacja, że nie musi a nawet nie powinien chudnąć w szybkim tempie. To zawsze jest zniechęcające i niezdrowe. Zaleca się stopniowe chudnięcie w tempie około 2-4 kg/miesiąc. Warto tu podkreślić, że przeciwwskazane są głodówki i redukowanie ilości posiłków do jednego lub dwóch dziennie, czy też diety monotonne lub ograniczające drastycznie pewne składniki pożywienia a nadmiernie zwiększające inne.

  2. Zachęcanie pacjentów ze stanem przedcukrzycowym do modyfikacji stylu życia.

    Można zachęcić pacjenta do zastosowania pewnych zmian w stylu życia, które będą dla niego korzystne m.in.: dbanie o optymalną masę ciała, dbanie o prawidłową dietę, bycie aktywnym fizycznie, dostosowanie natężenia ćwiczeń do swoich możliwości i upodobań (np. przyjemną formą aktywności jest taniec, czy ćwiczenia np. z wnukami). Warto zaczynać aktywność w każdym wieku nawet od małych kroków, a sprawność będzie się coraz bardziej poprawiała i będzie można osiągnąć zalecane przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne w stanie przedcukrzycowym przynajmniej 150 min aktywności fizycznej na tydzień. Należy się wysypiać, zrezygnować z palenia tytoniu, unikać alkoholu, unikać stresu [4], a przynajmniej nie irytować się rzeczami, na które nie ma się wpływu. Pozytywnie na zdrowie wpływa bycie życzliwym i patrzenie optymistycznie na świat.

  3. Rozmowa z pacjentem ze stanem przedcukrzycowym na temat diety lub doradzenie rozmowy z dietetykiem.

    Polskie Towarzystwo Diabetologiczne w Zaleceniach 2022 podaje, że w cukrzycy korzystne efekty lecznicze daje zastosowanie między innymi diety śródziemnomorskiej, diety DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension, Zalecenia dietetyczne mające na celu obniżenie nadciśnienia), diety fleksitariańskiej lub diet roślinnych [4]. Dietetyk pomoże szczegółowo ustalić, jaka dieta będzie najbardziej odpowiednia dla danego pacjenta i omówi szczegóły takiej diety.

    Ciekawostka dietetyczna:

    Liese i wsp. analizowali zależność między sposobem żywienia zgodnym z zasadami diety DASH a rozwojem cukrzycy typu 2 i wykazali, że ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 u osób, których sposób żywienia był najbardziej zbliżony do diety DASH, było o prawie 70% mniejsze, niż ryzyko u osób, których dieta odbiegała od zasad diety DASH. Autorzy wysunęli wniosek ze swojej analizy, że dieta DASH może odegrać dużą rolę w profilaktyce cukrzycy typu 2 [5]. Warto więc zapoznawać pacjentów z zasadami diety DASH i zachęcać do pogłębiania wiedzy na jej temat i do jej stosowania. Wiedza na temat diety śródziemnomorskiej jest już powszechnie znana, a dieta DASH opiera się na zasadach diety śródziemnomorskiej.

  4. Zalecanie rekomendowanej przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne suplementacji.

    PTD zaleca suplementację witaminy B12, u osób długotrwale leczonych metforminą, u których potwierdzono niedobór tej witaminy. PTD podkreśla także, że kobiety w ciąży i karmiące, podobnie, jak kobiety bez cukrzycy, powinny stosować suplementację kwasu foliowego i zaleca suplementację witaminy D3 wszystkim, taką jak w populacji generalnej oraz, że suplementacja multiwitaminowa może być niezbędna u osób starszych, wegetarian, wegan u osób stosujących diety bardzo niskokaloryczne [4].

  5. Wyjaśnienie pacjentowi na czym polega dieta DASH?

    Warto pacjentom doradzać, aby decydując się na modyfikację swojego sposobu żywienia wybierali taki, który jest polecany przez świat naukowy, i aby nie stosowali różnych modnych, nie zawsze zdrowych diet. Wspomniana wcześniej dieta DASH i dieta śródziemnomorska oraz dieta fleksitariańska znajdują się na podium najzdrowszych diet świata w najnowszym rankingu opracowanym przez ekspertów z dziedziny medycyny i dietetyki [6].

 

Dieta DASH na podium najzdrowszych diet świata.

Dieta DASH zaleca:

  • WARZYWA: spożywanie dużo różnorodnych warzyw (także strączkowych), orzechów, nasion.

  • OWOCE: (ale w stanie przedcukrzycowym i cukrzycy trzeba bardzo ograniczać owoce, bo zawierają dużo cukrów prostych).

  • NISKOTŁUSZCZOWE PRODUKTY MLECZNE: (w stanie przedcukrzycowym i cukrzycy najlepiej wybierać naturalny jogurt, kefir, maślankę, bo mleko u wielu pacjentów znacznie podwyższa stężenie glukozy we krwi, zwłaszcza spożywane rano).

  • PRODUKTY ZBOŻOWE: preferowane pełnoziarniste (np. płatki owsiane, kasza gryczana, jęczmienna, ryż brązowy, ciemny chleb).

  • RYBY: 2-3 razy w tygodniu wybieranie tłustej ryby morskiej (śledź, makrela, łosoś, halibut, sardynki), bo są głównym źródłem kwasów omega-3.

  • TŁUSZCZE ROŚLINNE: polecany szczególnie olej rzepakowy i oliwa z oliwek. Przeciwwskazane są olej palmowy i kokosowy.

W diecie DASH zaleca się natomiast ograniczenie soli (można zastąpić ją przynajmniej częściowo ziołami), tłustych produktów mięsnych, unikanie cukru, słodyczy, słodkich napojów niegazowanych i gazowanych (do picia najlepsza jest niskosodowa woda mineralna lub źródlana lub herbatki ziołowe, herbata zwłaszcza zielona) [7, 8].

 

Dobroczynne działanie diety DASH.

Stosowanie diety DASH nie tylko zmniejsza ryzyko cukrzycy typu 2 i jest skuteczne w zapobieganiu i leczeniu nadciśnienia tętniczego [7], ale także obniża podwyższone stężenie „złego” cholesterolu LDL [9], zmniejsza ryzyko zawału serca, udaru mózgu [10], zmniejsza ryzyko zgonu ogółem, z powodu choroby sercowo-naczyniowej i z powodu nowotworu [11].

 

Dieta fleksitariańska.

W diecie fleksitariańskiej modyfikacja w stosunku do racjonalnej zdrowej diety polega na ograniczeniu spożycia mięsa i jego przetworów i zastąpieniu ich roślinnymi źródłami białka, czyli np. nasionami roślin strączkowych (fasola, groch, soja, soczewica, ciecierzyca, bób). W diecie tej dopuszcza się spożywanie takich produktów pochodzenia zwierzęcego jak: produkty mleczne, ryby, jaja. Uwzględnia się w niej wszystkie pozostałe produkty znajdujące się w racjonalnej zdrowej diecie [6].

Ciekawostka dietetyczna

Polskie Towarzystwo Diabetologiczne podaje, że rekomendowane są tłuszcze roślinne, z wyjątkiem palmowego i kokosowego [4].

Ciekawostka dla pacjentów, którym zaleca się schudnięcie:

Dieta DASH w połączeniu z aktywnością fizyczną pomaga w schudnięciu i utrzymaniu prawidłowej masy ciała [12].

Ciekawostka dla nastolatków i ich rodziców:

Naukowcy przeprowadzili badanie u prawie 630 nastolatków w wieku 10-18 lat, które po 3 latach obserwacji wykazało, że nastolatki, których dieta była najbardziej zbliżona do diety DASH w porównaniu do nastolatków, których dieta najbardziej odbiegła od diety DASH miały o 80% niższe ryzyko wystąpienia otyłości [13].

Optymistycznie dla osób obciążonych rodzinnie cukrzycą.

Analiza Reisa i wsp. w dużym badaniu populacyjnym przeprowadzonym na 200 000 Amerykanów, w wieku 50-71 lat, którzy na początku badania nie mieli chorób serca, nowotworów i cukrzycy, wykazała, że zdrowy styl życia zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 niezależnie od występowania cukrzycy w rodzinie (u rodziców lub rodzeństwa) [14].

Wyniki po 11 latach badania były następujące:

Ryzyko cukrzycy typu 2 było mniejsze o 84% (K) i o 72% (M) u osób, które:

  • miały prawidłową masę ciała

  • stosowały zdrową dietę

  • ćwiczyły co najmniej 20 minut 3 razy w tygodniu

  • nie paliły papierosów

  • nie nadużywały alkoholu

 

Lekarze pod opieką dietetyka, czyli bądźmy uważni na siebie….bo bywa, że szewc bez butów chodzi.

Warto, aby nie tylko pacjenci, ale każdy z nas był uważny na swoje zdrowie i ewentualne niepokojące symptomy w celu zwiększenia swojej szansy na uniknięcie stanu przedcukrzycowego, a jeśli już on występuje - na zwiększenie szansy na uniknięcie cukrzycy typu 2 i związanych z nią powikłań sercowo-naczyniowych i innych.

 

5 praktycznych porad, aby uniknąć stanu przedcukrzycowego i rozwoju cukrzycy.

  1. Jeśli do tej pory nasza masa ciała była prawidłowa, ale któregoś dnia zauważamy, że ubranie zaczyna być trochę za ciasne a zwłaszcza, że „skurczyło się” w pasie, to znak, że jest czas na zważenie się i obliczenie swojego wskaźnika masy ciała BMI. Jeśli BMI przekracza 25 kg/m2 niech zapali się nam pomarańczowe światełko i zwiększmy aktywność fizyczną i zmodyfikujmy dietę, aby nie dopuścić do nadwagi. Niech wejdzie nam w zwyczaj regularne ważenie się i mierzenie centymetrem obwodu w talii, aby nie przeoczyć wartości granicznych, bo utrzymywanie prawidłowej masy ciała i prawidłowego obwodu w talii to kluczowe warunki do zapobiegania stanowi przedcukrzycowego.

  2. Aby poprawić swoją dietę: jedzmy więcej warzyw, starajmy się, aby były elementem większości posiłków, wybierajmy każdego dnia kilka rodzajów warzyw, ograniczajmy owoce, dbajmy o odpowiednią ilość napojów mlecznych, najlepiej naturalnych, niskotłuszczowych fermentowanych (kefir, jogurt, maślanka), często jedzmy płatki owsiane i jęczmienne, kasze gruboziarniste a ograniczajmy ziemniaki i dania mączne, poszukajmy ciekawych przepisów na dania z ryb, używajmy głównie tłuszczów roślinnych, wybierajmy produkty o mniejszej zawartości soli, używajmy dużo ziół. Zrezygnujmy z cukru, słodyczy, słodzonych napojów.

    Ważne jest, aby przed wyjściem do pracy zjeść śniadanie i wziąć ze sobą jedzenie na dwa posiłki. Na drugie śniadanie np. płatki owsiane z jogurtem, dodać do nich posiekane orzechy lub migdały; surówkę z kilku warzyw (np. sałata, szpinak, cykoria, pomidor, papryka), skropioną sokiem z cytryny, olejem, z dodatkiem ziół świeżych lub suszonych; jogurt.

    Jeśli mamy możliwość podgrzania warto wziąć obiad lub tylko zupę lub drugie danie. W czasie pracy można podjadać orzechy lub migdały, oczywiście w umiarkowanej ilości, bo zawierają dużo kalorii, ale dają dużo korzyści zdrowotnych. Należy pamiętać o piciu w pracy odpowiedniej ilości wody.

    Ciekawostka związana z orzechami:

    Badania wykazały, że jedzenie ok. 30 g orzechów 5 razy w tygodniu lub częściej przez osoby z cukrzycą zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby sercowo-naczyniowej oraz zwiększa szansę na przedłużenie życia.
    Takie same korzyści zaobserwowano u osób, które dopiero po rozpoznaniu cukrzycy zaczęły jeść więcej orzechów w porównaniu do osób, które po zachorowaniu na cukrzycę nie zwiększyły ilości zjadanych orzechów [15].
    Uwaga: Orzechów nie mogą jeść osoby, które są na nie uczulone!

  3. Niezwykle ważna jest regularna aktywność fizyczna. Jeśli nadarza się możliwość warto w pracy nawet w czasie krótkich przerw zrobić kilka krążeń i wymachów rękoma, nogami, kilka przysiadów lub kilka kroków tańca lub innej formy gimnastyki znanej ze szkoły. Pomocne są także głębokie oddechy. Po pracy warto zaplanować sobie jakąś aktywność, przydatne są nawet spacery, marsze a także nordic walking, jazda na rowerze, pływanie, taniec.

    PTD podkreśla, że osoby z cukrzycą powinny ograniczać czas spędzony bez przerw w pozycji siedzącej.

  4. O profilaktykę stanu przedcukrzycowego i cukrzycy powinny szczególnie dbać osoby obciążone rodzinnie, czyli jeśli te choroby występują u rodziców lub rodzeństwa. Ale to zwiększone ryzyko można zniwelować zdrowym stylem życia i utrzymywaniem prawidłowej masy ciała. Dlatego jest o co walczyć.

  5. Suplementacja witaminy D3 zalecana jest dla całego społeczeństwa, również dla pracowników ochrony zdrowia. Najnowsze zalecane dawki dla poszczególnych grup ludności podane są w publikacji „Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie”[16].

 

Przechodzę do infografiki

 

Piśmiennictwo

  1. IDF Diabetes Atlas – Sixth Edition, 2013, http://www.idf.org/diabetesatlas.
  2. IDF Diabetes Atlas – 10 th Edition, 2021, http://www.idf.org/diabetesatlas.
  3. Colditz G.A., Willett W.C., Rotnitzky A. i wsp.: Weight gain as a risk factor for clinical diabetes mellitus in women. Ann Intern Med 1995; 122: 481-6.
  4. 2022 Guidelines on the management of patients with diabetes. A position of Diabetes Poland: Current Topics in Diabetes 2022 | Curr Top Diabetes, 2022; 2 (1): 1–134.
  5. Liese A.D., Nichols M., Sun X. i wsp.: Adherance to the DASH diet is inversly associated with incidence of type 2 diabetes: The Insulin Resistance Atherosclerosis study. Diabetes Care 2009; 32; 8: 1434-1436.
  6. https://health.usnews.com/best-diet/best-diets-overall.
  7. Appel L.J., Moore T.J., Obarzanek E. i wsp.: A Clinical Trial of the Effects of Dietary Patterns on Blood Pressure. DASH Collaborative Research Group. New Engl J Med. 1997; 336: 1117-1124.
  8. Cichocka A.: Dieta DASH w teorii i zastosowaniu. Wydawnictwo Medyk, Warszawa 2021.
  9. Appel L.J., Sacks F.M., Carey V.J., i wsp.: Effects of protein, monounsaturated fat, and carbohydrate intake on blood pressure and serum lipids: results of the Omni-Heart randomized trial. JAMA 2005; 294 (19): 2455-2464.
  10. Fung T.T., Chiuve S.E., McCullough M.L. i wsp.: Adherence to a DASH-style diet and risk of coronary heart disease and stroke in women. Arch Intern Med. 2008; 168: 713-720. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18413553.
  11. Reedy J., Krebs-Smith S.M., Miller P.E. i wsp.: Higher Diet Quality Is Associated with Decreased Risk of All-Cause, cardiovascular Disease, and Cancer Mortality among Older Adults. J Nutr. 2014; 144 (6): 881-889.
  12. Blumenthal J.A., Babyak M.A., Hinderliter A. i wsp.: Effects of the DASH diet alone and in combination with exercise and weight loss on blood pressure and cardiovascular biomarkers in men and women with high blood pressure: the ENCORE study. Arch Intern Med. 2010; 170: 126-135.
  13. Farhadnejad H., Asghari G., Mirmiran P., Azizi F.: Dietary approach to stop hypertension diet and cardiovascular risk factors among 10- to 18-year-old individuals. Pediatr Obes.; 2018. 13(4):185-194.
  14. Reis J.P., Loria C.M., Sorlie P.D. i wsp: Lifestyle factors and risk for new-onset diabetes: A population-based cohort study Ann Intern Med; 2011;155 (5): 292-299.
  15. Liu G., Guasch-Ferré M., Hu Y. i wsp.: Nut Consumption in Relation to Cardiovascular Disease Incidence and Mortality Among Patients with Diabetes Mellitus. Circ Res. 2019;124:920-929.
  16. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K. i wsp. [red.]: Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Wyd. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Warszawa 2020.

POWIADOMIENIE

Polpharma na swoich stronach internetowych oraz aplikacjach mobilnych (dalej łącznie: ”Witryna”) wykorzystuje pliki cookie oraz inne pokrewne technologie (dalej: „pliki cookie”). Samodzielne zarządzanie plikami cookie jest możliwe poprzez zmianę ustawień w przeglądarce internetowej. Jeżeli nie wyraża Pani/Pan zgody na zbieranie danych osobowych poprzez pliki cookie może Pani/Pan zmienić ustawienia w przeglądarce internetowej lub opuścić Witrynę.

Korzystanie z Witryny bez zmiany ustawień w przeglądarce internetowej oznacza akceptację wykorzystywania przez Polpharma plików cookie. Akceptacja ustawień w przeglądarce internetowej oznacza wyrażenie zgody na profilowanie oparte na informacjach zawartych plikach cookie. W każdym czasie zgoda może zostać cofnięta. Cofnięcie zgody pozostaje bez wpływu na zgodność z prawem przetwarzania, którego dokonano na podstawie zgody przed jej cofnięciem.

Więcej informacji znajdą Państwo w Polityce Cookie.

DOBROWOLNIE I ŚWIADOMIE AKCEPTUJĘ WARUNKI KORZYSTANIA Z WITRYNY.

OŚWIADCZENIE

Wejście do serwisu dla lekarzy i farmaceutów wymaga potwierdzenia oświadczenia widocznego na stronie. Jeśli nie spełniasz wyżej wymienionych warunków, kliknij przycisk Anuluj.

Oświadczam, że jestem lekarzem, farmaceutą lub osobą prowadzącą zaopatrzenie w produkty lecznicze.